Zowat drie vierde van de 16.000 km aan waterlopen en waterwegen in Vlaanderen zijn waterlopen van 2e categorie. En drie vierde van die 12.000 km worden door de 5 provinciebesturen beheerd. De rest wordt beheerd door polders en wateringen maar wel gefinancierd door de provinciebesturen. De provinciebesturen staan in voor het dagelijks onderhoud (maaien, slibruimingen, onderhoud infrastructuur en pompinstallaties, ... en verlenen (via de de watertoets) advies bij opmaak van (hemelwater)plannen). Bovendien realiseren ze diverse waterprojecten – zoals vistrappen, pompinstallaties, beekherstel en overstromingsgebieden – die noodzakelijk zijn voor het aanpakken van de droogteproblematiek en verschillende problemen in verband met de biodiversiteit. Zowel bij het dagelijkse onderhoud als grootschalige projecten zullen de provinciebesturen steeds meer gebruik maken van digitale toepassingen.
1. Wateroverlast en droogte
De provinciebesturen zorgen ervoor dat water terug de ruimte krijgt die ze nodig heeft om onder andere mogelijke overstromingen te voorkomen of in te perken. Alles begint bij de vrijwaring van het natuurlijk vermogen van de waterloop en het op een gecontroleerde manier laten stromen van de waterloop. Waar nodig kunnen duurzame en natuurlijke overstromingsgebieden worden aangelegd. Waar mogelijk maken de provinciebesturen de nog overwelfde waterlopen open om zo verder te werken aan de uitbouw van de “Groenblauwe netwerken”. De provinciebesturen ondersteunen ook gemeentebesturen bij de opmaak van hemelwaterplannen.
De droogteperiodes van de afgelopen jaren hebben aangetoond dat de provincie als waterloopbeheerder een visie moet ontwikkelen en maatregelen dient te nemen in samenspraak met andere overheden en organisaties binnen onder andere de droogtecommissie. Bijvoorbeeld langer vasthouden en hergebruiken van regenwater via de aanleg van bv. wadi’s, groendaken.
2. Natuur en biodiversiteit
Waterlopen vormen een belangrijk functioneel ecologisch netwerk. Het ecologisch en structureel herstel van de beekvalleien vormt een belangrijke uitdaging. Niet alleen zijn ze ideale habitat voor tal van inheemse diersoorten, ook voor de mens zijn ze een duidelijke meerwaarde. Deze gebieden zijn gemaakt om in te spelen op tal van natuurlijke factoren, zoals ook perioden van zware neerslag of droogte.
Op deze manier leggen de provinciebesturen sterke fundamenten om de Natura 2000 Instandhoudingsdoelen en de doelstellingen uit de relevante soortenbeschermingsprogramma’s te realiseren.
Volgens de Beneluxbeschikking Vismigratie dienen vismigratieknelpunten in ecologisch belangrijke waterlopen tegen 2027 weggewerkt te worden. De provinciebesturen nemen deze taak waar mogelijk op zich.
Voorts investeren de Provinciebesturen verder in ecohydrologische monitoring en visonderzoek. Ook de bestrijding van invasieve exoten (grote waternavel, parelvederkruid, ...)
3. Planologische processen, verlenen van machtigingen, adviezen en toezicht
De provinciebesturen zorgen in samenwerking met andere overheidsniveaus en partners voor de nodige visieontwikkeling en planning inzake het integraal waterbeheer. Zo werken verscheidene provinciale diensten samen aan ruimtelijke uitvoeringsplannen. Bij elke vergunning, plan of programma wordt nagezien welke de impact hiervan is op het watersysteem. Deze watertoets is een verplicht instrument opgenomen in de omgevingsvergunning of in de goedkeuring van een plan of programma. Bij een watertoets wordt nagekeken of de afstandsregels tot de waterlopen gerespecteerd worden en kunnen er maatregelen worden opgelegd om nieuwe verharde oppervlakten te compenseren.
Daarnaast gelden er, op plaatsen in en nabij overstromingsgevoelige gebieden, strenge bufferingsvoorwaarden om het waterlopenstelsel niet extra te belasten. Voor werken en wijzigingen aan geklasseerde waterlopen van 2de en 3de categorie heb je een machtiging van het provinciebestuur nodig. Die is automatisch geïntegreerd in de watertoets en de omgevingsvergunning. In uitvoering van het Milieuhandhavingsdecreet beschikken de provinciebesturen over toezichthouders die bij overtredingen of wantoestanden ook daadwerkelijk kunnen optreden.
4. Erosie
De provinciale erosiecoördinatoren zijn een lokaal aanspreekpunt en ondersteunen de gemeenten en landbouwers om modderoverlast aan te pakken die wordt veroorzaakt door het afspoelen van grond op akkers. De provinciebesturen stellen hun expertise ter beschikking en helpen de gemeenten bij het uitwerken van een erosiebestrijdingsproject, door te onderhandelen met landbouwers en eigenaars, maatregelen te ontwerpen, richtinggevende voorwaarden inzake omgevingsvergunningen voor te bereiden en te ondersteunen tijdens de uitvoering van de werken.
Ten gevolge van de klimaatwijziging wordt er verwacht dat het aantal erosieknelpunten nog sterk zal stijgen, omdat er zich tijdens de zomer vaak lange droge periodes zullen aandienen in combinatie met intense zomeronweders.
5. Onderhoud en Infrastructuur
Goed onderhoud van de waterlopen, overstromingsgebieden en bijhorende infrastructuur (zoals pompstations en vuilroosters) is belangrijk om wateroverlast te voorkomen. Het provinciebesturen doen dit steeds met respect voor de natuur in en rond de waterlopen. De maai- en herstellingswerken aan waterlopen gebeuren door gespecialiseerde aannemers. Soms worden ook landbouwers, lokale afdelingen van natuurverenigingen of sociale tewerkstellingsorganisaties betrokken bij de onderhoudswerken.
6. Digitalisering
In de komende jaren zullen de provinciebesturen volop de kaart trekken van de digitalisering.
De overstap van de analoge naar een digitale atlas van de onbevaarbare waterlopen, die vervolgens ook juridisch verankerd zal worden, is één van de grote uitdagingen op dat vlak.
Er worden ook samenwerkingsverbanden gezocht op het vlak van de uitbouw van een grootschalig permanent sensorennetwerk (met o.a. het Waterbouwkundig Labo als belangrijke partner gezien zij het waterinfo.be platform mee vormgeven). Dit netwerk moet de waterpeilen op onbevaarbare waterlopen in realtime meten, gebruikmakend van de nieuwste technologie. De data uit dat netwerk zullen de provinciebesturen in staat stellen zowel proactief als reactief waterschaarste en wateroverlast efficiënter en effectiever aan te pakken.
Wat het dagelijkse beheer van de waterlopen betreft, bereiden de provinciebesturen zich voor om de digitale omslag te maken. De implementatie van integrale beheersystemen voor het onderhoud van waterlopen, die niet alleen ondersteunen bij het plannen en opvolgen van de werken (bv. door GPS-tracking), maar ook de mogelijkheid bieden gerichte informatie beschikbaar te stellen voor de aangelanden en andere belanghebbenden. Dit zal zorgen voor een efficiënter, transparanter en eenduidiger beheerproces.
Andere voorbeelden zijn ook nog:
- Digitale wateradviezen i k v omgevingsvergunning
- Online meldpunt water waarbij iedereen terecht kan voor een melding, vraag over een waterloop of een klacht
Wendy Francken - Directeur VlarioBeken, sloten, grachten, rivieren, kanalen,... benamingen genoeg voor de watertjes die door de provincie stromen. Bovendien stopt water niet aan een administratieve grens en wordt het beheer door de klimaatverandering heel belangrijk. Inzake coördinatie en beheer is de provincie in elk geval de meest geschikte partner om de regie in handen te nemen.
Contact
Beleidsadviseur Brent Roobaert (brent.roobaert@vlaamseprovincies.be of 02 508 13 25 / 0472 24 61 78 ).
Elke provincie is uiteraard uniek. Bekijk hier wat uw provinciebestuur voor u doet inzake Integraal Waterbeleid:
